อยู่ในความสงสัยของใครหลายคน กับปุ่มเล็กๆ แถวๆ เม้านท์เลนส์ของกล้อง กดทีไรในช่องมองภาพก็มีอันมืดลงไปทุกที มีมันไว้เพื่ออะไร? และจะทำอะไรกับมันได้บ้าง? เราจะมาหาคำตอบกันในบทความต่อไปนี้…เป็นที่รู้กันอยู่แล้วว่าเราสามารถถ่ายภาพแบบ “ชัดลึก+ชัดตื้น” ได้โดยการควบคุม “รูรับแสง” ของเลนส์ รูรับแสงกว้างก็จะให้ภาพแบบชัดตื้น รูรับแสงแคบก็จะให้ภาพแบบชัดลึก นักถ่ายภาพทั้งมือใหม่มือเก่าต่างก็ใช้คุณสมบัตินี้กันเป็นแถวๆ ชำนาญหรือไม่ก็เป็นอีกเรื่องหนึ่ง

กล้อง DSLR ที่เราใช้งานกันอยู่นั้นมีคุณสมบัตินี้ให้เราควบคุมได้ง่ายเพียงแค่ที่ปลายนิ้ว อยากได้รูรับแสงขนาดไหนก็เลื่อนๆ ปรับๆ กันไปตามแต่ใจต้องการ แต่จะมีสักกี่คนที่รู้และเข้าใจสิ่งต่อไปนี้?

ในเวลาปกตินั้น เลนส์ของเราจะถูกเปิดรูรับแสง (หรือกลีบบังคับรูรับแสง) ในตัวเลนส์เอาไว้ที่ตำแหน่ง “กว้างสุด” เอาไว้เสมอ เช่นถ้าเป็นเลนส์ F2.8 มันก็จะเปิดที่ F2.8 หรือถ้าเป็นเลนส์ที่มีรูรับแสงกว้างสุด F4 มันก็จะเปิดที่ F4 เอาไว้เสมอ เมื่อเรามองในช่องมองภาพเราก็จะได้เห็นลักษณะของภาพที่รูรับแสงกว้างสุดตลอดเวลา

ที่เป็นอย่างนั้นก็เพราะเพื่อให้การมองในช่องมองภาพเป็นไปได้ดีที่สุด และอีกเหตุผลหนึ่งก็คือเรื่องของระบบโฟกัสอัตโนมัติที่ยิ่งมีแสงมากกล้องก็จะยิ่งจับโฟกัสได้แม่นยำและรวดเร็วมากที่สุด นั่นจึงเป็นเหตุผลที่เลนส์ต้องเปิดรูรับแสงกว้างสุดเอาไว้ตลอดเวลา ไม่เหมือนกับเลนส์ยุคเก่าที่เราต้องหมุนปรับรูรับแสงเอาเอง และมันก็จะค้างอยู่ที่เดิมอย่างนั้น

จนกระทั่งถึงจังหวะที่เราลั่นชัตเตอร์ ในเสี้ยววินาทีนั้นกล้องจึงจะสั่งให้รูรับแสงปรับขนาดตามที่เราได้กำหนดเอาไว้ บันทึกภาพเสร็จแล้วก็จะกลับไปอยู่ที่ตำแหน่งกว้างสุดเหมือนเดิม พร้อมทำงานต่อไป

ดังนั้นในช่วงที่เรามองในช่องมองภาพ เราจึงไม่ได้เห็นว่ารูรับแสงที่เรากำหนดเอาไว้นั้นจะให้ภาพชัดลึกชัดตื้นตามที่กำหนดออกมาเป็นแบบไหน? เพราะเราจะได้เห็นที่รูรับแสงกว้างสุดเสมอ

แต่ถ้าเราต้องการตรวจสอบเสียก่อนว่าที่รูรับแสงซึ่งเราได้กำหนดเอาไว้นั้น จะให้ภาพออกมาเป็นอย่างไร เราก็สามารถทำได้โดยการกดที่ปุ่ม “เช็คชัดลึก” หรือปุ่ม Depth of field preview button ซึ่งกลไกของมันก็จะไปบีบรูรับแสงให้เป็นไปตามขนาดที่เรากำหนดทันที ส่งผลต่อภาพที่จะได้เห็นในช่องมองภาพทันทีเลยเหมือนกัน

ทีนี้เมื่อเรากดปุ่มที่ว่า รูรับแสงก็จะบีบลงมา (มากน้อยก็ว่าไปตามที่เรากำหนดเอาไว้) แน่นอนว่าแสงจะเข้าได้น้อยลงกว่ารูรับแสงกว้างสุดปกติ ภาพก็ย่อมจะต้องมืดลงไปเป็นธรรมดา แต่ลักษณะของช่วงระยะชัดหรือชัดลึกชัดตื้นก็จะเปลี่ยนไปด้วย ให้ลองสังเกตุดูดีๆ ก็จะเห็นความเปลี่ยนแปลงตรงนั้นได้อย่างชัดเจน

เว้นแต่ว่าคุณส่องไปที่ระยะไกลมากจนรูรับแสงไม่มีผลต่อช่วงระยะชัด อันนั้นก็จะไม่เห็นความเปลี่ยนแปลงในเรื่องนี้แต่อย่างใดนอกจากแค่ว่าภาพมันมืดลง ให้ลองส่องดูในภาพที่มีระยะใกล้ไกล คุณจะเห็นความเปลี่ยนแปลงนี้ได้ชัดเจนยิ่งขึ้น

และอีกอย่างหนึ่งก็คือเรากำหนดขนาดรูรับแสงเอาไว้ที่กว้างสุด ถึงจะกดปุ่มนี้เป็นร้อยรอบมันก็ไม่มีอะไรเปลี่ยนแปลงให้เห็น เพราะมันเท่ากับรูรับแสงกว้างสุดอยู่แล้ว

นี่คือหน้าที่ของ Depth of field preview button หรือปุ่มเช็คชัดลึก ที่มีเอาไว้เพื่อให้ตรวจสอบก่อนถ่ายภาพว่าขนาดของรูรับแสงที่เราเลือกใช้นั้นให้พื้นที่ระยะชัดครอบคลุมพออย่างที่อยากให้เป็นหรือยัง?

ตรวจสอบจากคู่มือของกล้องว่าปุ่มนี้อยู่ตรงไหน? และอย่าตกใจว่าทำไมกล้องของเราไม่มี เพราะมีกล้องบางรุ่นอยู่เหมือนกันที่ไม่มีปุ่มนี้มาให้ใช้งาน อันนั้นก็ต้องดูจากภาพถ่ายอย่างเดียว

สังเกตและใช้งานให้ดี…ปุ่มนี้มีประโยชน์มากกว่าที่คิดเยอะเลย

กระทู้น่าสนใจอื่นๆ